Prezentacje CLES na Naukowych Środach Instytutu Psychologii UMK
Naukowe Środy Instytutu Psychologii UMK – program cyklu
24.01.2024 – Marta Sibierska (Instytut Językoznawstwa UMK)
Dawno, dawno temu… Kiedy i jak homininy zaczęły opowiadać sobie historie?
Dzielenie się historiami jest uniwersalnym zachowaniem w naszym gatunku. Choć to kontrowersyjne szacunki, najstarsze znane historie mogą mieć od 4 000 aż do 37 000 lat (Kovacs, 1989; Matchan et al., 2020). Czy nasi przodkowie „opowiadali” sobie historie wcześniej, jeszcze zanim zaczęli mówić? Jednoznaczna odpowiedź na to pytanie jest oczywiście niemożliwa, istnieje jednak kilka sposobów na badanie tego, jak mogły wyglądać formy i treść „protohistorii”. W mojej prezentacji omówię badania będące źródłem danych nt. protohistorii, w tym badania eksperymentalne prowadzone w Centrum Badań nad Ewolucją Języka (CLES) UMK w Toruniu.
13.03.2024 – Przemysław Żywiczyński (Instytut Językoznawstwa)
Badania nad ruchem komunikacyjnym przy pomocy technologii motion-capture
Technologia motion-capture znalazła wiele zastosowań badawczych, np. używana jest w rozpoznaniu medycznym (ideoapraksja: Osiurak et al., 2023), badaniach nad interakcją człowiek komputer (Bhuiyan & Picking, 2011) czy analizie języków migowych oraz gestów (Sato et al., 2022). W prezentacji przedstawię dwa badania, wykonane w Centrum Badań nad Ewolucją Języka UMK, które wpisują się w ten ostatni nurt. W obu zastosowano system Rokoko SmartSuit I (www.rokoko.com/products/studio), który umożliwia pobranie parametrów ruchów całego ciała. Pierwsze badanie (Żywiczyński et al., in press) służyło sprawdzeniu hipotezy o różnicy między ruchem komunikacyjnym a ruchem praksycznym, według której ruch komunikacyjny jest wolniejszy, bardziej posegmentowany i obszerniejszy niż praksja (Motionese: Rohlfing et al., 2006; neuropsychologia: Osiurak et al., 2023; semiotyka eksperymentalna: Trujillo et al., 2018). Uczestniczy badania, ubrani w kostiumy Rokoko, mieli wykonać czynności pochodzące z różnych dyscyplin sportu (np. baseballu, piłki nożnej) w warunku praksycznym (np. oddać strzał w taki sposób, aby zdobyć bramkę) i komunikacyjnym (np. oddać strzał w taki sposób, aby obserwator mógł nauczyć się czynności wykonywanej przez uczestnika badania; Gärdenfors 2021). Wyniki potwierdziły słuszność postawionej hipotezy. Drugie badanie (Placiński et al., 2023) dotyczyło wpływu interakcji na kinematyczne parametry improwizacji pantomimicznej (tj. gestu wykonywanego całym ciałem w celu wyrażenia zadanego znaczenia; Namboodiripad et al., 2016). Uczestnicy, połączeni w pary, mieli za pomocą pantomimy wyrażać powtarzające się znaczenia (np. rzut oszczepem), w następujących po sobie rundach zmieniając się rolami przedstawiającego i odgadującego. Zgodnie z przewidywaniami (ewolucja języka: Zlatev et al., 2020; wyłaniające się języki migowe: Mineiro et al., 2021) w czasie interakcji ruchy uczestników uległy uproszczeniu (zakres ruchów zmniejszył się; skróciła się ścieżka pokonywana przez artykulatory) i specjalizacji (proporcja ruchów zmieniła się na korzyść ruchów wykonywanych rękoma).
08.05.2024 – Svetlana Kuleshova (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Teologicznych i Artystycznych, UMK)
Cognitive archaeology: retrieving cognitive capacities of past humanities from archaeological artefacts
Cognitive archaeology is a young science that aims to retrace the evolution of human cognitive capacities. As stated in the title of the discipline, cognitive archaeology combines archaeology and cognitive sciences; more precisely, cognitive archaeologists try to analyze material artifacts through the prism of psychological or linguistic theories. It is thus an interdisciplinary enterprise. One of the central questions of cognitive archaeology is the question of language evolution. Two main approaches co-exist in this domain: one is based on archaeological material analysis (e.g., Barham & Everett, 2021), often referred to as trace-based reasoning (Pain, 2021), and the other is based on experiments with archaeological material (mostly reproduction of stone tools, e.g., Lombao, Guardiola, & Mosquera, 2017). The aim of the first approach is to find the traces of cognitive capacities necessary for language in the artifacts (Gaucherel & Noûs, 2021). The second approach might be used to investigate, for example, cerebral activities during tool production (Stout et al., 2008) or social learning in tool production (Cataldo, Migliano, & Vinicius, 2018). In this talk, based on my PhD project, I will first present cognitive archaeology as a discipline, and then the two approaches will be presented. Special attention will be paid to the first one, which will be demonstrated on the collection of handaxes from La Gande Vallée (Hérssion et al., 2016).